አባ አሥራት መኩሪያ

 

 

 

 

 

 

 

 አባ አሥራት መኩሪያ

አባ አሥራት መኩሪያ የሚኖሩት በዛይ ደስያት በሚገኘው በጌቴሴማኒ ደሴት ነው፡፡ አባ አሥራት የተወለዱበትን ቀን፣ ወርና ዓመተ ምሕረት ባያውቁትም ጣልያን ወደ ሀገራችን ከመግባቱ በፊት መወለዳቸውን ቤተሰቦቻቸው እንደነገሯቸው ይናገራሉ፡፡ ዛሬ ዕድሜያቸው ከሰማንያ ዓመት በላይ ነው፡፡ አባ ወደ ዛይ ደስያት የመጡት ዲያቆን በነበሩበት ጊዜ ነው፡፡ በደብረ ጽዮን ደሴት ተምረው መንኵሰው ከብጹዕ አቡነ ሉቃስ ሊቀ ጳጳስ ዘአርሲ ማዕርገ ቅስና ተቀብለዋል፡፡  አባ አሥራት በዛይ ሐይቅ በሚገኘው በደሴተ ጌቴሴማኒ አርባዕቱ እንስሳ ቤተ ክርስቲያን ብቻ ለአርባ ዓመታት ያህል አገልግለዋል፣ በማገልገል ላይ ይገኛሉ፡፡

 የአባ አሥራት መኵሪያ ሕይወት አጽንኦ በአትን ያስተምራል፡፡ አባ አሥራት በደሴተ ጌቴሴማኒ የሚገኙ ብቸኛ መነኩሴና ካህን ናቸው፡፡ ዛሬ ዕድሜያቸው እየገፋ በመምጣቱ አገልግሎታቸው እየጠፋ ነው፡፡ አባ አሥራት በደሴተ ጌቴሴማኒ  አርባዕቱ እንስሳ ቤተ ክርስቲያን ዲያቆናት አፍርተዋል፣ ነገር ግን በሕግ ተወስኖ ወይንም በምንኵስና የሚያገለግል ቄስ ማግኘት ማግኘት አልቻሉም፡፡ የደሴቱ ነዋሪዎች ልጆቻቸውን ለማስጠመቅና በሞት ለተለዩ ምእመናን ጸሎተ ፍትሐት ለማድረስ በቅርብ የሚያገኙት አባ አሥራትን ብቻ ነው፡፡ አባ አሥራት ለደሴቱ ምእመናን ብቸኛ ቀዳሽ ካህን፣ አጥማቂ፣ የንስሐ አባት፣ አስታራቂ፣ አስተማሪና መካሪ አባት ናቸው፡፡ የጌቴሴማኒ ምእመናን የአባ አሥራትን ዕድሜ መግፋትና መድከም ሲያስቡ የነገ ዕጣ ፈንታቸው ምን ሊሆን እንደሚችል ይጨነቃሉ፡፡

  ዛሬ አባ አሥራት መኩሪያ በሰንበትና በበዓላት ኪዳን ያደርሳሉ፡፡ ቅዳሴ የሚቀደሰው እንደተገኘ ነው፡፡ ልዑካን ከተሟሉ ይቀደሳል፣ ካልተሟሉ ይታጎላል፡፡ የደሴቱ ነዋሪዎች ያ ካህን አጥተው ቤተ ክርስቲያናቸው ተዘግቶ፣ ልጆቻቸውን ሳያስጠምቁና ሳይቆርቡ በስም ብቻ ክርስቲያን እየተባሉ ይኖሩበት  ክፉ ዘመን ተመልሶ እንዳይመጣ ይሰጋሉ፡፡

    አባ አሥራት ብቻቸውን በመሆናቸው በጌቴሴማኒ ደሴት የጥምቀት በዓል የሚከበረው ከዛይ ደብረ ጽዮን ደሴት በሚመጡ ካህናት አማካይነት ነው፤ በዓሉ የሚከበረው ወደ ደብረ ጽዮን ደሴት በመሄድ ነው፡፡ በጌቴሴማኒ ደሴት በየዓመቱ ኅዳር 8 ቀን የአርባዕቱ እንስሳ በዓል ይከበራል፡፡ አባ አሥራት በደሴቱ ላይ ብቻቸውን የሚኖሩ በመሆናቸው አመጋገባቸውና አለባበሳቸው እንዲሁም በአጠቃላይ አኗኗራቸው በጣም አሳዛኝ ነው፡፡ ስለዚህ ሁላችንም የአባ አሥራትን ቀሪ የሕይወት ዘመን የተሻለ ለማድረግ እንዲሁም በዛይ ሐይቅ የሚገኘው ደሴተ ጌቴሴማኒ  አርባዕቱ እንስሳ ቤተ ክርስቲያን መንፈሳዊ አገልግሎት ለማጠናከር ደሴቱን በመጎብኘትና ተገቢውን ድጋፍ በማድረግ መንፈሳዊ ግዴታችንን ልንወጣ ይገባል፡፡

በቸር ይግጠመን፡፡

 

 

የምለላ የመዝሙር ግጥም

   የምለላ የመዝሙር ግጥም

 ምለላ ቅድመ ፈጣሪ የሚቀርብ የምልጃ' የተማኅጸኖ ጸሎት ነው፡፡ አለቃ ኪዳነ ወልድ ክፍሌ [1] ምለላ ለሚለው ስያሜ  ምሕላ' ተማለለ' ለመነ'ማለደ' አቤት አቤት አለ' ምልጃ' የማኅበር' የሕዝብ ጸሎት በማለት ብያኔ ሰጥተዋል፡፡ ይኸውም በዘመነ ዐጸባ[2]'ሁከት በበዛበት ወቅት ሕዝብ በቤተ ክርስቲያን ተሰብስቦ የሚያደርሰውን የምሕላ ጸሎት (እግዚኦታ) እንዲሁም በካህናት መሪነት የሚደረሰውን መሐረነ አብን ያሳያል፡፡ ይኽ የመሐረነ አብ ምሕላ በመጽሐፍ የተጻፈና በዜማ የሚደርስ ነው፡፡ በሌላ ወገን ደስታ ተክለ ወልድ [3] ለምለላ -ተማለለ' ለመነ ልመና ያዘ በማለት ብያኔ ሰጥተዋል፡፡

  በዚህ ጥናት የምንዳስሰው ምለላ በሥነ ቃል በቅብብሎሽ የተወረሰ ሲሆን በጾመ ማርያምና በዕለተ ሰንበት በእናቶች[4] በዜማ የሚደርሰውን ግጥም ነው፡፡ ስለዚህም በመጀመሪያው ብያኔ የተሰጠው ምሕላ በጉባኤ ወይንም በማኅበር በቤተ ክርስቲያን የሚደርስ ሲሆን ምለላ ግን አንድ ሰው በግሉ በመኖሪያ ቤቱ ወይንም በደጀ ሰላም በዜማ የሚያደርሰው ቃላዊ ግጥም ነው[5] ፡፡ ስለዚህም የምለላ የመዝሙር ግጥም በዜማ ከሚደረሱ የሥነ ቃል ቅርሶች ይመደባል፡፡

  ቀደምት እናቶች በቤተ ክርስቲያን የሚሰጠውን የአብነት ትምህርት በተማሪ ቤት ተገኝተው በመማር ባገኙት ዕውቀት[6] እንዲሁም ዘወትር በቤተ ክርስቲያን በመገኘት ቅዱሳት መጻሕፍት ሲነበቡ በማድመጥ' የቅዱሳን ገድልና ተአምር ሲነገር በመስማት ባገኙት ትምህርት[7] መሠረት ለቅዱሳን ውዳሴና ልመና ያቀርባሉ፡፡ ንጽሕ ጠብቀው' ከኃጢአት ርቀው' ሲጾሙ ውለው በሰዓተ ንዋም  በመኝታቸው ዙሪያ መዓዛ ያለው ሣርና ቅጠል ጎዝጉዘው' ጧፍ አብርተው ከምለላ ግጥም አንዱ በሆነ በመዝሙረ ፍልሰታ የቅድስት ድንግል ማርያምን  ስደትና ኃዘን ያስባሉ[8]፡፡ የምለላ መዝሙር በመዘመር በቅዱሳን ስም ከፈጣሪያቸው ይቅርታና ምሕረት ይለምናሉ' የልጅዋን ከሃሊነት እያነሡ ይማፀናሉ፡፡ አለቃ ተገኝ ተአምሩ ሰቆቃወ ድንግልን ወደ አማርኛ በመመለስና በሥነ ቃል ያገኙትን በማዋሓድ መዝሙረ ፍልሰታን በመጽሐፋቸው አቅርበውታል፡፡ ስመኘው አራጌም በመመረቂያ ጽሑፉ የተወሰኑ የፍልሰታ የምለላ ግጥሞችን አሰባስቧል፡፡

      ሌላውና በስመኘው አራጌ ሥራ ውስጥ ያልተነሣው የምለላ ግጥም እናቶች በሰንበተ ክርስቲያን በመንፈቀ ሌሊት ተነሥተው የሰንበት እሳት ወይንም መብራት አብርተው በዕለተ ሰንበት እየተማጸኑ የሚዘምሩት የሰንበት የምለላ ግጥም ነው፡፡ ይህ የሰንበት የምለላ ግጥም እናቶች በዜማ የዕለተ ሰንበትን ታላቅነት የሚገልጡበት' በዕለተ ሰንበት የሚማጸኑበት' በየሳምንቱ ቅዳሜ ለእሑድ አጥቢያ በመኖሪያ ቤታቸው እሳት አንድደው' እንቅልፍ አጥተው በትጋኀ ሌሊት ቅደመ ፈጣሪ ቆመው የሚለምኑበትና የሚማፀኑበት በትውፊት ያገኙት ታላቅ መንፈሳዊ ሀብታችን ነው[9]፡፡ ጌታሁን ባንጃው [10] የሰሎሞን ተክሌን ጥናት በከለሰበት ክፍል  የምለላ ግጥሞች በኅብረት እንጂ በግል እንደማይዘመሩ እንዲሁም ያለ ሽብሽባና ጭብጨባ ድምቀት እንደማያገኙ የጻፈው ምናልባት የክብረ በዓል መዝሙራትን ለመግለጽ አስቦ ወይንም የምለላና የክብረ በዓል መዝሙራትን አንድ አድርጎ ወስዶ ካልሆነ በስተቀር የተጻፈው ባሕርይ ፈጽሞ የምለላ ግጥሞችን  አይገልጽም፡፡

   የምለላ ግጥሞች ይዘት አጭር ትንተና

     XÂèC bx¥R¾ mZщT fȶÃcWN s!ÃmsGn# ¥d‰cW _N¬êE KRStEÃÂêE TWð¬CN nWÝÝ ቀደምት እናቶቻችን በምለላ ግጥማቸው እንቶኔ ዘይቤ  በመጠቀም በዝማሬ ቅድስት ድንግል ማርያምን እንዲሁም ዕለተ ሰንበትን ያነጋግራሉ' በቅድስት ድንግል ማርያም  እንዲሁም በሰንበተ ክርስቲያን ይማጸናሉ፡፡ yምለላ ግጥሞች MSUÂN½ LmÂN NS/N y¸Glጽ ይዘት አላቸው፡፡ በምለላ ግጥም የሚቀርበው ዝማሬ  የወልደ እግዚአብሔርን ሕማምና የቅድስት ድንግል ማርያም  ስደት' መሪር ኃዘን½ አማላጅነቷን' የሰንበተ ክርስቲያንን ክብርና ገናናነት' ymA/F QÇS ¬¶KN½ yQÇúNN ገድል' x¥§JnT yolÖT xq‰rBN በግልጽ ያሳያልÝÝ  bt=¥¶M b¦Y¥ñT bMGÆR mAÂT y¸s-WN ¬§Q oU ÃStM‰LÝÝ  ቀጥሎ ለምሳሌ የቀረቡ የምለላ ግጥሞችን እንመልከት፡፡

  ሀ. ለቅድስት ድንግል ማርያም  የቀረበ የምለላ ግጥም [11]

            å ¥RÃM XlMNšlh# ƶÃ>

            xND g!z@ S¸ኝ qRb>

            µ-gb@ q$m>

            BRt$ g#ÄY xlኝ §NcE yMnGR>ÝÝ

            ኦ c¶T tm§ለ>½

            l@l!T bሕL» ንገሪኝ qRb>ÝÝ

            xd‰>N½

           bXJ> ÙW XËN½

                  XNÄLÆNN[12]ÝÝ

      s§M sg!D[13]፡፡

     እናቶች ለቅድስት ድንግል ማርያም  ካላቸው ጽኑዕ ፍቅር የተነሣ እንደ ቅርብ ወዳጃቸው መጥታ እንድታማክራቸው' ምስጢራቸውን እንድትጋራቸው ይጠሯታል፡፡ ይህ የግጥም ይዘትና ዘይቤ ካህናቱ በግእዝ ፡

               ማርያም ድንግል አመ ረከብኩኪ

               ኃዘነ ልብ እነግረኪ

               በገዳምኑ ወበኣት ኀበ ኃሠሥኩኪ

               እግዝእትየ ማርያም እጼውዕ ስመኪ

               ቀዊምየኑ ኀበ ሀሎኩ አስተርእይኒ ገጸኪ

              ወኀበ ስእለትየ ካዕበ ጽልዊ ዕዝነኪ፡፡   በማለት ከሚዘምሩት ጋር ተቀራራቢነት አለው፡፡ ይኽንን የመዝሙር ግጥም ወጣቶች በኅብረ ዝማሬ በመቅረጸ ድምፅ ክር አዘጋጅተው በማቅረባቸው በትውፊት ከእኛ የደረሰውን የእናቶች ዝማሬ ግጥምና ዜማውን በቀጥታ በመውሰዳቸው አንዳንዶች የሰንበት ትምህርት ቤት የአማርኛ መዝሙር እንደሆነ ሊያስቡ ይችላሉ፡፡ በእርግጥም ለሰንበት ትምህርት ቤት የአማርኛ መዝሙራት አንዱ መነሻ የእናቶች የምለላ መዝሙር በመሆኑ ሓሳቡ ትክክለኛ ነው፡፡

   ለ. የቅድስት ድንግል ማርያምን  አማላጅነት ለመጠየቅ የቀረበ ግጥም        

           1. k!Än MሕrT XRH„

              tY x¬q$¸ኝ kb„

              xNcE öm> öYኝ bb„ÝÝ

              ys!åL xlNU m‰‰ nW xl#

              xNcE x¥LJኝ XGZXTn k¤l#ÝÝ

                  NAሕt& NAሕt&

                  x¥LJኝ bät&

                  xNcEN SlMN

                  LJ>N úMN

                  ሲåL YB§ኝ wY Xn@N [14]ÝÝ

               s§M sg!D፡፡

  እናቶች ለቅድስት ድንግል ማርያም ስምሽን የጠራውን½ መታሰቢያሽን ያደረገውን እምርልሻለሁ (ለዘጸውዓ ስመኪ ወለዘገብረ ተዝካረኪ እምሕር ለኪ፡፡) ብሎ የተወደደ ልጇ የሰጣትን ቃል ኪዳን በማሰብ ልጅሽን እያመንኩ ስምሽን እየጠራሁ እንዴት ሲኦል እገባለሁ በማለት በተሰጣት ቃል ኪዳን እንድታማልዳቸው ይማጸናሉ፡፡ ይህንን አርኬ በመቅረጸ ድምፅ ተቀርጸው ከቀረቡ የአማርኛ መዝሙራት መካከል እናገኘዋለን[15]፡፡

        

                  2. ንኢ ማርያም

                  መድኃኒተ ነፍሱ ለአዳም

                  ሰአሊ ለነ ማርያም፡፡

                   ኪዳነ ምሕረት አዛኝቱ

                  ለበላኤ ሰብእ መድኃኒቱ

                  መንግሥተ ሰማያት ይሁን ቤቴ

                   ኪዳነ ምሕረት እመቤቴ [16]፡፡

        s§M sg!D፡፡

  ይህ አርኬ[17] እናቶች ቀድሞ በበጎ ምግባሩ ይታወቅ የነበረውና በኋላ በሰይጣን ፈተና ሰባ ስምንት ነፍሳት የበላውን በላኤ ሰብእ (ሰውን የሚበላ) ተብሎ የሚታወቀውንና በቅድስት ድንግል ማርያም  አማላጅነት ለመንግሥተ ሰማያት የበቃውን ሰው ታሪክ በተአምረ ማርያም ሲነበብ በመስማታቸው እነርሱንም እንደ በላኤ ሰብእ አማልዳ ለመንግሥተ ሰማያት ታበቃቸው ዘንድ የሚያቀርቡትን የምለላ ጸሎት ያሳየናል፡፡

3. DNGL ¥RÃM Xmb@t&

mNG|t s¥Y Yh#N b@t&

b`-!xT uቃ SlwS

ö» kðt$ SwqS

xNcE x¥LJኝ

                   µlM Ng#|ÝÝ

     s§M sg!D፡፡

  ይህ ስንኝ ደግሞ እናቶች በቅድስት ድንግል ማርያም  አማላጅነት ፍጹም እምነት ስላላቸው በኃጢአታቸውና በበደላቸው ለሚመጣባቸው አበሳና ወቀሳ አማላጅ ኾና እንድትቆም የሚማጸኑበትን ዝማሬ ያሳየናል፡፡ ይህንንም ግጥም የሰንበት ትምህርት ቤት ዘማርያን በመቅረጸ ድምፅ ክር አዘጋጅተው አቅርበውታል[18]፡፡

    ሐ. ለFLs¬ ለምለላ የቀረበ የመZÑR ግጥም

wØ sNb¬ sNb¬

mÈC lFLs¬

xgR> yT nW x@F‰¬

xúD¶ኝ ¥¬ÝÝ

YÂFq¾L l@l!T

ys¥Y XLFኝ mB‰T

wØ yn@ Xmb@T ¼2¼

bKNF> _§ Uርd>

kLJ> |F‰ wSd>

XNÄLöMB> bG‰

XNÄÃsቃየኝ mk‰

wØ nFs@N xd‰ÝÝ

     wÁT xlfC kmNdR

      yXMïúW XÂT ÃC g!dR

      bGz@R xú†ኝ mNgDêN

      XNDkt§T b`zN

      XúT xZ§ XúT xZ§

      ወÁT ÆknC kgl!§

      ÆrF>በt$ k²F _§

      >FèC kbb#> bz!Ã ö§

      ›YñC> fRtW Slns#

      XNÆ KrMTN xfss#

      yn@ Y_ÍL> h#lT ›Yn@

      ÆNcE ÍN¬ ÆNcE ÍN¬

      GBA bSdT LNg§¬

      ›lM Yunqኝ Y_bbኝ

      XNd-bb> G‰ qኝ

      >FèC kbW> s!¥k„

      ›YñC> fzW XNÆ z„

      m‰öt$ m‰öt$

      S§úznW g@Tnt$

      xmn¬ xmn¬

      LBs#N mls

            xNÇ >F¬

      wØ sNB¬ sNB¬

      mÈC lFLs¬[19]ÝÝ 

            s§M sg!D፡፡

  Ûm FLs¬ b?ÚÂT½ bMእmÂN bµHÂT zND btly FQR yMT¬Y ¬§Q mNfúêE xgLGlÖT y¸kÂwNÆT wQT ÂTÝ፡  µHÂT l@l!T bsዓ¬T qN bQÄs@½ mzM‰N bSB/t nGH ¼y-êT MSU¼ ?ÉÂT bmZÑR ÃúLЬLÝÝ XÂèC dGä -êT WÄs@ ¥RÃM QÄs@ ¥RÃM TRÙ» s!ÃÄM-#½ qN QÄs@ s!ÃSqDs# WlW ¥¬ mB‰T xBRtW mZÑr FLs¬N YzM‰l#ÝÝ bmZÑሩ በተለዋጭ ዘይቤ የቅድስት ድንግል ማርያምN SdT½ ydrsÆTN mNg§¬T x¥§JnT b¥NúT yt¥~ጽñ olÖT ÃqRÆl#ÝÝ bMGÆR b¦Y¥ñT mAÂT y¸Ãs-WN oU YÂg‰l#ÝÝ የሰንበት ትምህርት ቤት ወጣቶች ይህንን የፍልሰታ የምለላ ዝማሬ በመቅረጸ ድምፅ ክር በመዝሙር መልክ አዘጋጅተው ስላቀረቡት[20] ብዙዎች በየቤታቸው የማድመጥ ዕድል አግኝተዋል፡፡ ይኽም የእናቶች መዝሙር ዛሬም በአማርኛ መዝሙር ያለውን ጉልህ ሥፍራ ያሳየናል፡፡

መ. በFLs¬ የምለላ መZÑR ሥነ ምግባርን ለማስተማር ወይንም ለማጽናት የቀረበ ግጥም

1. kh#l# kh#l# -@F ¬NúlC

  ከuቃ ወድቃ ትነሣለች

  kz!ÃC -@F kz!ÃC -@F

  yxÄM LJ h#l# xTSnF

  yxÄM LJ h#l# snfÂ

  yn#é b@t$N rúÂ

  tW xTRú

      tW xTRú

  tሠRèL¦L yXሳT xLU

      ÃN yXሳT xLU

      yXሳT Æ?R

  XNdMN BlH TšgR

  tšg„T xl# b\„T MGÆR

  Xn@ ƶÃ> wÁT Ldር

      ¼XNdMN Bü LšgR¼

     s§M sg!D[21]፡፡

 እናቶች በዚህ ስንኝ የሰው ልጅ ትንሽ ቅንጣት ካላት ከጤፍ ወድቆ መነሣትን፤ ትንሣኤ ልቡናን እንዲማር የሚያሳስቡ ሲሆን ይህን ማስታወስ ካልቻለና በትንሣኤ ልቡና ሕይወቱን ካልለወጠ የሚጠብቀውን የሲኦል መከራ ያሳዩታል፡፡ በመጨረሻም ጻድቃን በበጎ ሥራቸው በትሩፋታቸው ምረረ ገሃነመ እሳትን ሲሻገሩ ምግባር ለሌለን ግን ፈጥኖ ይቅርታውና ቸርነቱ እንዲደረግልን ይለምናሉ፡፡ የተለያዩ መዘምራን ይኽንን የመዝሙር ግጥም ከነዜማው ሙሉ በሙሉ በመቅረጸ ድምፅ ክር አዘጋጅተው አቅርበውልናል፡፡ ይኽም የአማርኛ መዝሙራት ከእናቶች መዝሙራት ግጥምና ዜማ ለመውረሱ በማሳያነት ያገለግላል፡፡

2. አንተ yxÄM LJ ተW xTRú

  ነገ ትፈርሳለህ እንደ ጎታ

  ጎታ ቢፈርስ ይደለዛል

  የነፍስ ነገር የት ይደረሳል[22]፡፡

3. ሲኦል ይብላኝ ወይ እኔን

 በዚያ በሲኦል አለ ቀንዳም ትል

 ጥርሳማ የሚያብጠለጥል [23] ፡፡

  ይህ አርኬ እናቶች ሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያን ሲኦል ትሉ የማያንቀላፋበት እሳቱ የማይጠፋበት የቅጣት ሥፍራ መሆኑን ሲናገሩ ሰምተው እነርሱም በቋንቋቸው በእንቶኔ ዘይቤ ሲኦልንና በውስጡ ያለውን መከራ በአጭርና በግልጽ ቋንቋ እንዴት እንደገለጹት ያሳያል፡፡ ጎታ ፈርሶ ወደ አፈርነት እንዲመለስ የሰው ልጅም በሞት ፈርሶ ወደ አፈርነት የሚመለስ መሆኑን በማስታወስ በዕለተ ፍትሕ በቀኝ ለመቆም ምክንያት የሚሆን ትሩፋት መሥራት እንደሚገባ ያስተምራል፡፡ ይኽን ዓይነቱ የመዝሙር ግጥም በ 09)፷ዎቹ በተደረሱ የአማርኛ መዝሙራት በስፋት የተለመደ ነበር፡፡

ሠ.በFLs¬ የምለላ መZÑR የቅድስት ድንግል ማርያምን ኃዘን ለማሰብ የቀረበ ግጥም

Xmb@t& ¥RÃM MN h#ÂlC

xNgaN dF¬ ¬lQúlC

B¬lQS

      ywLÁ q¸S bsbs

B¬nÆ

      አBQ§ xdrC Ag@ xbÆ

ÃN xbÆ

      xSrW grûT XNdl@Æ

Yግrûኝ

      /sT በቃሉ xYgኝ[24]ÝÝ

s§M sg!D፡፡

ይህ አርኬ እናቶች የቅድስት ድንግል ማርያምን ኃዘን' ጌታ ያለበደሉ የደረሰበትን ሕማም እንዴት እንደሚገልጹ ያሳያል፡፡ ይኽንን የእናቶች መዝሙር አንዳንድ የሰንበት ትምህርት ቤቶች በሕጻናት ክፍል ሲያዘምሩት' አንዳንድ ዘማሪዎች ደግሞ በመቅረጸ ድምፅ ክር አዘጋጅተው ለሕዝብ አቅርበውታል፡፡

ረ. በFLs¬ የምለላ መZÑR ለቅድስት ድንግል ማርያም ብፅዓት ለመግባት የቀረበ ግጥም

NA?T . . . .  NA?T

y`Yl ml÷T  XÂT

B¬wÀኝ k¸mÈW ¥T

XçÂlh# .. .. :ÈN mB‰T[25]፡፡

s§M sg!D

ይህ አርኬ እናቶች ለቅድስት ድንግል ማርያም  እንዴት ብፅዐት እንደሚገቡ ያሳያል፡፡ ይኽ  የግጥም ዓይነት በአንዳንድ የዘመናችን የአማርኛ መዝሙራት አልፎ አልፎ ይታያል፡፡

ሰ. በዕለተ ሰንበት የምለላ ÑZÑR ለተማኅጽኖ የቀረበ ግጥም

           1. bXNt sNbT bXNt sNbT

             

            tW XÆKH ¥rN ml÷T

             yMN mኝ¬ yMN XNQLF ¼2¼

            bsNbT እúT xNDì xb@T xb@TÝݼ2¼

            yMN mኝ¬ yMN XNQLF ¼2¼በሰንበት

              እምድር ተኝቶ አቤት አቤት፡፡

                 

             2. têsኝ QÄ» têsኝ sNbT

                  XmÈL¦lh# SwtWT[26]ÝÝ

   የመጀመሪያው አርኬ እናቶች በዕለተ ሰንበት እንቅልፍ ሳያሸንፋቸው ዕረፍተ ሥጋ ሳያሻቸው ሌሊቱን በጸሎት እንደሚያሳልፉ ሲያሳየን የሁለተኛው ደግሞ በዕለተ ሰንበት እንዴት እንደሚማጸኑ ያሳየናል፡፡ የምለላ መዝሙራት ግጥም' ዜማና አቀራረብ ለአማርኛ የንስሓ መዝሙራት ዜማ' ግጥምና አቀራረብ መሠረት በመሆን አገልግለዋል፡፡ በሁለቱ መዝሙራት መካከል ያለው ቁርኝት በጣም ጥብቅና ጠንካራ  ነው፡፡

  አንዳንድ የአማርኛ መዝሙራት ደራስያን ይኽንን ግጥም አብነት በማድረግ ክብረ በዓላትን(ልደትን' ጥምቀትን' ሆሣዕናን' ስቅለትን' ትንሣኤን' ዕርገትን) አስመልክተው አዳዲስ መዝሙራትን አቅርበዋል፡፡

---

[1] (09)፵8፡5)፹3)፡፡ መጽሐፈ ሰዋስው ወግሥ ወመዝገበ ቃላት ሐዲስ ፡፡ አርቲስቲክ ማተሚያ ቤት፤ አዲስ አበባ፡፡

[2] ዘመነ ዐጸባ ጎተራ የተሟጠጠበት'ማጀት ያፈረበትና ችግር የሰፈነበት ዘመን ነው ፡፡

[3] (09)፷2፡7)፸9-7)፸፹)፡፡ ዐዲስ ያማርኛ መዝገበ ቃላት ፡፡ አርቲስቲክ ማተሚያ ቤት፣ አዲስ አበባ፡፡

[4] ስመኘው  (09)'4፡01) ፡፡ ስመኘው መነኮሳት ያላቸው ሴት መነኮሳያዪትን ለመግለጽ ፈልጎ ነው ፡፡ ሕዝቡ በልማድ ሁለቱንም ጾታ መነኩሴ በማለት ስለ ሚጠራ ያንን ይዞ እንጂ ወንዶቹን ለማለት አይደለም፡፡ ስለዚህም እርሱ መነኮሳትና ቆራቢዎች ያለውን በማጠቃለል እናቶች በሚል ተወስደዋል፡፡

[5] ስመኘው (09)'4)፡፡

[6] ሰሎሞን (09)(7)፡፡

[7] ስመኘው (09)'4)፡፡

[8] ተገኝ (09)፷1)፡፡

[9] ሰሎሞን (09)(7)፡፡

[10] (09)(3፡6)፡፡ በይምላዎና በርግቢ ቀበሌ ገበሬ ማኅበር ስለ ቅድስት ድንግል ማርያም የሚነገር ሥነ ቃል ትንተና በሚል ርዕስ  ለአRTS ÆClR Ä!G¶ kðL yààà A/#F ለxÄ!S xbÆ †n!vRStE ÃL¬tm የመመረቂያ ጥናት፡፡

[11] በጥናቱ ውስጥ ለትንተና የቀረቡት የግጥም ይዘቶች ቅደም ተከተል በተመለከተ እንዲህ መሆን አለበት ተብሎ የተጻፈ ሕግ ባለ ማገኘቱ የቀረበው ቅደም ተከተል ለገለጻ በሚያመቸ መልክ የተዘጋጀ እንጂ ሌላ አመክንዮ የለውም፡፡

[12] ተገኝ (09)፷1፡06)፡፡

[13] s§M sg!D ፡ የሚለው ዓረፍተ ነገር በፍልሰታ የምለላ የመዝሙር ግጥም ውስጥ የአርኬ መድምደሚያ ወይንም መዝጊያ ነው፡፡ አበው በመዝሙረ ዳዊት አንድ ንጉሥ አድርሰው ሲጨርሱ ስብሓት ለአብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ ለዓለም ወለዓለመ ዓለም እንደሚሉት ወይንም በጸሎተ ሰዓታት ለኖኅ ሐመሩ ሲደርስ በእያንዳንዱ አርኬ በሰጊድ ሰላም እንደሚለው ያለ ነው፡፡

[14] ሰሎሞን (09)(7)፡፡

[15] ዋኖስ የኅትመት የማስታወቂያ ድርጅት(09)(8፡)፵4)፡፡መዝሙረ ተዋሕዶ ሁለተኛ መጽሐፍ፡፡ ሆራይዘን ማተሚያ ቤት½ አዲስ አበባ፡፡

[16] ስመኘው (09)'4፡፵)፡፡

[17] አርኬ የግእዝ ቃል ሲሆን በአማርኛ አንጓ (Stanza) ይባላል፡፡ ዝርው ጽሑፍ በአንቀጽ እንደሚከፈል ሥነ ግጥም ደግሞ በአርኬ (አንጓ) ይከፈላል፡፡ አርኬ የሓሳብ ወይንም የድምፀት ለውጥ በታየ ቁጥር እየተከፋፈለ ጠቅላላ ግጥሙን ወደ ፊት የሚያራምድ የግጥሙ አንድ ክፍል ነው፡፡ አርኬ የሚወሰነው እንደ ሓሳቡ ስፋትና ጥልቀት ነው፡፡ ስለዚህም አርኬ በሁለት ወይንም ከዚያ በላይ ባሉ ስንኞች ሊገነባ ይችላል፡፡ አብዛኛውን ጊዜ በግእዝ ድርሳናት አንድ አርኬ ከሦስት እስከ አምስት ስንኞች ሲይዝ በአማርኛ ግጥም ግን ከሁለት ጀምሮ ሊይዝ  ይችላል፡፡ አንድ አርኬ የተሟላ ሓሳብ እስከ ያዘ ድረስ አንድ ግጥም ሊሆን ይችላል፡፡ አንድ የመዝሙር ግጥምም አንድን ሓሳብ ብቻ በግልጽ የሚያሳዩና የሚያስረዱ አርኬዎች ሊይዝ ይችላል፡፡ አዳነ ተሰማ (09)&6፤"8)፡፡  የአማርኛ ሥነ ግጥም ቅርጻዊ ስልቶች ቅኝት፡፡ በሚል ርዕስ  ለአRTS ÆClR Ä!G¶ kðL yààà A/#F ለxÄ!S xbÆ †n!vRStE ÃL¬tm የመመረቂያ ጥናት፡፡

በጥናታችን የምንመለከተው የአንድ መዝሙርን ሙሉ ግጥም ሳይሆን ከግጥሙ የተወሰኑ አርኬዎችን ወይንም ስንኞችን ወይንም ሐረጋትን እየመዘዝንና እያቀለምን ነው፡፡ ምክንያቱም በግጥሙ ውስጥ ያሉት ሐረጋት ወይንም ስንኞች ወይንም አርኬዎች ተመሳሳይና ወጥ ሊሆኑ ስለሚችሉ ነው፡፡ ስለዚህም ከመዝሙሩ ግጥም ውስጥ የሚፈለገውን ሐረግ ወይንም ስንኝ ወይንም አርኬ  ብቻ መርጠን ስለምንመለከት ሙሉውን ግጥም መጻፍ አያስፈልገንም፡፡

[18] ዋኖስ የኅትመት የማስታወቂያ ድርጅት(09)(8፡)፺7)፡፡

[19] ተገኝ (09)፷1፡06½07)፡፡

[20] ዋኖስ የኅትመት የማስታወቂያ ድርጅት(09)(8፡)፺5)፡፡

[21] ተገኝ (09)፷1፡06½07)፡፡

[22] ስመኘው(09)'4)፡፡

[23] ተገኝ (09)፷1፡06½07)፡፡

[24] ይኽም እንደ ላይኛው ነው፡፡

[25] ስመኘው(09)'4)፡፡

[26] ሰሎሞን(09)(7)፡፡